Tuyên bố của Prigozhin

Trong một video được phát hành vào ngày 23 tháng 6 năm 2023, Prigozhin tuyên bố rằng những lời biện minh của chính phủ Nga về việc xâm lược Ukraine là dựa trên sự dối trá và cuộc xâm lược được thiết kế để phục vụ lợi ích của giới tinh hoa Nga.[68] Ông cáo buộc MoD cố gắng lừa dối công chúng và tổng thống bằng cách miêu tả Ukraine là một thế lực thù địch hung hãn, thậm chí còn lên kế hoạch tấn công với sự hợp tác của NATO.[69] Prigozhin cáo buộc Shoigu và "nhóm đầu sỏ" có động cơ cá nhân để khơi mào chiến tranh.[70] Hơn nữa, ông khẳng định rằng bộ chỉ huy quân đội Nga đã cố tình che giấu số lượng binh sĩ thiệt mạng thực sự ở Ukraine, với số thương vong lên tới 1.000 vào một số ngày nhất định.[71]

Sau đó cũng vào ngày 23 tháng 6, Prigozhin đưa lên một video đã được lưu hành trên các kênh Telegram có liên quan đến Wagner, được cho là cho thấy hậu quả của một cuộc tấn công tên lửa vào trại phía sau của Wagner. Prigozhin cáo buộc Bộ Quốc phòng Nga tiến hành cuộc tấn công mà ông tuyên bố đã giết chết 2.000 chiến binh của mình.[72][73][74][75] MoD phủ nhận cáo buộc tấn công các trại phía sau của Wagner,[76] và Viện Nghiên cứu Chiến tranh Anh không thể xác nhận tính xác thực của video, lưu ý rằng nó "có thể được sản xuất cho mục đích thông tin". [72]

Prigozhin tuyên bố bắt đầu một cuộc xung đột vũ trang chống lại Bộ Quốc phòng trong một thông báo được đăng trên kênh Telegram của dịch vụ báo chí của ông. Khuyến khích những cá nhân quan tâm đến việc tham gia cuộc xung đột chống lại Bộ, ông cáo buộc Shoigu sử dụng pháo binh và máy bay trực thăng để tấn công Wagner. Prigozhin cũng cáo buộc rằng Shoigu đã chạy trốn khỏi Rostov-on-Don một cách hèn nhát vào lúc 9 giờ tối.[77] Ngoài ra, Văn phòng Tổng Công tố Liên bang Nga đã tuyên bố khởi xướng vụ án chống lại Prigozhin theo Điều 279 của Bộ luật Hình sự, liên quan đến tội nổi loạn có vũ trang.[78][79]

Tướng Nga Sergey Surovikin và Vladimir Alekseyev đã kêu gọi các chiến binh Wagner, bảo họ chấm dứt thái độ thù địch.[80] Channel One Russia do nhà nước điều hành đã phát sóng một "bản tin khẩn cấp", trong đó người dẫn chương trình Ekaterina Andreeva tuyên bố rằng những tuyên bố của Prigozhin liên quan đến các cuộc tấn công bị cáo buộc của lực lượng quân sự chính quy vào các vị trí của Wagner là sai sự thật. Andreeva cũng đề cập rằng Putin đã được thông báo về tình hình đang diễn ra.[81] [82][note 1]Nhiều thành viên của Wagner không được thông báo trước về kế hoạch nổi dậy. Do đó, họ bối rối trước lời kêu gọi vũ trang của Prigozhin và không biết nên tham gia bên nào.[62] Các cựu chiến binh Wagner xuất ngũ được hướng dẫn nên đợi và chờ lệnh từ Prigozhin. Các cá nhân ở Moscow không có bất kỳ mối liên hệ nào với Wagner cho biết đã nhận được các cuộc gọi, dường như là từ Tập đoàn Wagner, thúc giục họ tham gia một cuộc biểu tình ủng hộ cuộc nổi dậy. Những lời kêu gọi tương tự cũng được gửi tới cư dân của Rostov, kêu gọi ủng hộ cuộc nổi dậy.[62]

Chiếm đóng Rostov-on-Don

Vào sáng sớm ngày 24 tháng 6, lực lượng Wagner đã tiến vào Tỉnh Rostov của Nga từ Luhansk và chiếm đóng Rostov-on-Don vào buổi sáng mà dường như không gặp phải sự kháng cự nào. Lực lượng Wagner chiếm trụ sở Quân khu phía Nam và tạo vành đai ở các đường phố xung quanh.[84] Prigozhin được quay trong sân của tòa nhà trụ sở Quân khu phía Nam.[85][86] Wagner phòng thủ bằng cách đặt mìn và thiết lập các trạm kiểm soát an ninh ở trung tâm thành phố Rostov.[87]

Prigozhin đã tổ chức một cuộc họp với Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Yunus-bek Yevkurov và Phó Tham mưu trưởng Vladimir Alekseyev tại trụ sở chính, trong đó Yevkurov cố gắng thuyết phục Prigozhin rút quân nhưng không thành công.[88] Tiếng súng và tiếng nổ sau đó đã được nghe thấy. Tòa nhà Rostelecom đã bị bắn vào vì những lý do không rõ ràng.[84] Đoạn phim chưa được xác minh gợi ý về các cuộc đụng độ giữa Wagner và quân đội trong thành phố.[89]

Nhiều doanh nghiệp và cơ sở của Rostov vẫn đóng cửa. Chính quyền thành phố khuyên người dân nên ở nhà (dường như ít có tác dụng) nhưng chưa bao giờ đưa ra các biện pháp chống khủng bố.[84] Các cửa hàng địa phương đã giảm giờ hoạt động và hàng dài người xếp hàng tại các trạm xăng.[90] Một số cư dân đã cố gắng tích trữ những thứ cần thiết và một số cố gắng rời khỏi thành phố, gây ra nghẽn đường và xếp hàng tại ga tàu, nhưng không có sự hoảng loạn lan rộng. Một số cư dân đến trung tâm thành phố để gặp những chiến sĩ Wagner; đa số ủng hộ, nhưng một số cư dân đã tranh cãi với những chiến binh. Các chiến binh Wagner hoàn toàn thân thiện với cư dân. Các lực lượng của Wagner sau đó đã kêu gọi dân thường không ra đường vì sự an toàn của chính họ, sau đó súng nổ và các vụ nổ khác đã xảy ra.[84]

Cảnh quay của nhân chứng mô tả một đoàn xe quân sự và dân sự dài đang tiến về thành phố, được cho là bao gồm các lực lượng bán quân sự Chechnya (Kadyrovites), những người có ý định đối đầu với lực lượng Wagner.[91][92] Theo phương tiện truyền thông nhà nước Chechnya và các báo cáo khác, họ đã không đến được trung tâm đô thị và không tham gia vào bất kỳ hành động thù địch nào.[93][94] Một chỉ huy của lực lượng Chechnya sau đó nói rằng một số đội của họ đã ở cách "các chiến binh Wagner từ 500-700 mét".[95][96]

Tiến về Moskva

Khi Wagner đảm bảo quyền kiểm soát đối với Rostov-on-Don, các đoàn xe Wagner bọc thép bao gồm xe tăng, xe bọc thép, thiết bị phòng không và xe tải dân sự[97] bắt đầu tiến nhanh về phía Moskva (khoảng cách 1.100 kilômét (684 dặm) từ Rostov-on-Don) vào sáng ngày 24 tháng 6.[98][99] Một đoàn đến từ Rostov và một đoàn khác từ Ukraine bị chiếm đóng đã tiến qua Voronezh Oblast, gặp rất ít kháng cự.[99] Theo một nguồn tin thân cận với giới lãnh đạo Cộng hòa Nhân dân Donetsk, đoàn xe hướng tới Moskva có khoảng 5.000 chiến binh và được chỉ huy bởi chỉ huy cấp cao của Wagner, Dmitry Utkin.[100][101] Đoàn không cố gắng chiếm bất kỳ thành phố nào mà nó đi qua, nhưng có thể đã chiếm giữ một số căn cứ không quân.[97]

Bên ngoài thủ phủ vùng Voronezh, quân Wagner bị trực thăng tấn công.[note 2] Wagner troops were attacked by a helicopter.[98][103][104] Lực lượng Không quân Nga chịu tổn thất đáng kể khi đối đầu với quân Wagner, với sáu máy bay trực thăng và một máy bay của trung tâm chỉ huy trên không bị bắn rơi. [note 3] Ít nhất mười ba quân nhân Nga đã thiệt mạng.[20][105] Hai tên lửa - có lẽ được bắn bởi các hệ thống phòng không của Wagner - đã đâm trúng vào một kho chứa dầu và sân trong của một khu nhà ở Voronezh.[97]Trớ trêu thay, "ném bom Voronezh" đã là một cụm từ được sử dụng rộng rãi và được dùng như cách viết tắt để mô tả những sai lầm ngớ ngẩn tự hủy hoại của Nga.[106] Các chiến binh của Wagner đã chạy qua Voronezh, cách Moskva hơn nửa đường,[98] và tiếp tục vượt qua Voronezh Oblast suốt sớm chiều mà không tiến vào các thành phố quan trọng.[99] Các bài đăng trên mạng xã hội cũng cho thấy cảnh giao tranh giữa quân Wagner và quân đội ở Voronezh, với Reuters trích dẫn các tường thuật quân sự.[102][107][108] Theo báo chí đưa tin, nhóm Wagner nắm quyền kiểm soát tất cả các cơ sở quân sự trong thành phố.[109][110][98]

Wagner tiến vào Lipetsk Oblast, cách Moskva khoảng 400 kilômét (250 dặm).[111][112] Họ đi qua thị trấn Yelets,[99] và tiếp tục đi về phía bắc dọc theo đường cao tốc M4.[113][114] Tại Lipetsk Oblast, chính quyền đã phá hủy đường cao tốc bằng máy xúc nhằm làm chậm bước tiến của đoàn xe.[91][115] Một số con đường bị chặn bởi xe tải và xe buýt chở học sinh.[115][113] Quân đội thiết lập các tuyến phòng thủ dọc theo sông Oka (chảy ngay phía nam Moscow) và rào chắn các cầu vượt.[91][115] Các thống đốc của Lipetsk Oblast và Voronezh Oblast kêu gọi tất cả dân thường ở trong nhà, sau các báo cáo về các đoàn xe quân sự và các cuộc đụng độ dọc theo đường cao tốc M4.[116][117][118]

Sergei Sobyanin, thị trưởng Moscow, thông báo rằng chế độ chống khủng bố (ru) đang được ban hành ở thủ đô.[119] Xe bọc thép và sự hiện diện ngày càng tăng của lực lượng an ninh đã được quan sát thấy ở Moskva. Chính quyền thành phố dự tính áp dụng lệnh giới nghiêm,[91] và người ta thấy các biển quảng cáo tuyển dụng Wagner đang được vội vã tháo dỡ.[120] Báo Der Spiegel tường thuật tất cả các chuyến bay ra khỏi Moskva đã bán hết vé khi mọi người cố gắng chạy trốn khỏi đoàn xe đang tới.[121] Theo trang web theo dõi máy bay Flightradar24, chiếc máy bay mà ông Putin sử dụng đã rời Moskva và bay về phía St. Petersburg. Theo người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov, ông Putin không có mặt trên tàu[122] và vẫn ở trong Điện Kremlin.[123] Các nhà chức trách cũng công bố các hạn chế đi lại ở Kaluga Oblast, nơi giáp ranh với Moskva, với Thống đốc Vladislav Shapsha yêu cầu người dân "hạn chế di chuyển bằng phương tiện cá nhân trên những con đường này trừ khi thực sự cần thiết".[124]Trong khi đó, Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) đã đột kích vào trụ sở của Wagner ở Saint Petersburg. Các báo cáo chưa được xác nhận trên phương tiện truyền thông Nga cho biết các hộp các tông chứa 4 tỷ rúp (47 triệu đô la) đã được thu hồi từ các xe cộ gần văn phòng,[125] và số tiền mặt đó bằng đô la, súng ngắn,[126] thỏi vàng và gói bột trắng không rõ là gì cũng bị thu giữ.[127][126] Prigozhin nói rằng số tiền này được dùng để trả lương cho nhân viên, bồi thường cho thân nhân của các chiến binh Wagner đã chết và các chi phí khác của công ty,[125] và ám chỉ đến các hoạt động gây ảnh hưởng bí mật trên toàn cầu của Wagner - bao gồm cả ở Châu Phi và Hoa Kỳ - cần phải được tiến hành bằng tiền mặt.[127] Olga Romanova, nhà báo và lãnh đạo của tổ chức dân quyền Nga Russia Behind Bars, đã cáo buộc FSB đe dọa người thân của những người bị kết án do Wagner tuyển dụng từ sáng sớm ngày 24 tháng 6.[128]